Mijn bevindingen van de warmtepomp innovatieroute tijdens de Vakbeurs Energie (2022)

Steeds meer woningeigenaren willen (zo snel mogelijk) van het gas af. Mijn vriendin en ik overwegen dit ook, daarom heb ik op woensdag 12 oktober een bezoek gebracht aan de Vakbeurs Energie, die plaatsvond in de Brabanthallen. In dit artikel deel ik mijn bevindingen, voornamelijk over warmtepompen.

Een inmiddels populaire beurs

Ongeveer 10 jaar geleden ben ik voor het laatst naar deze beurs geweest. In die tijd waren zonnepanelen net up coming en was er slechts een handje vol mensen geïnteresseerd in warmtepompen. Het werd me afgelopen oktober duidelijk dat dit tegenwoordig heel anders is. Wellicht niet zo vreemd, maar het viel me op de parkeerplaats gelijk al op dat bezoekers in grote getale van heinde en ver kwamen (uit heel Nederland, België en Duitsland) en dat relatief vroeg bijna alle parkeerplaatsen al bezet waren.

De warmtepomp-innovatieroute

Een aantal maanden voor aanvang van de beurs was er de mogelijkheid om je in te schrijven voor o.a. de warmtepomp-innovatieroute. Tijdens deze 1,5 uur durende route werd je als groep langs diverse producenten geleid. Elke producent gaf tekst en uitleg over hun diensten en/of producten. Dit werd in begrijpelijke taal (geen jargon) uitgelegd met behulp van een headset, die we aan het begin van de rondleiding kregen. Zo was het mogelijk om de vertegenwoordigers goed te verstaan. Als je naar deze (of een vergelijkbare beurs) gaat, is het een aanrader om hieraan deel te nemen als deze mogelijkheid wordt geboden.

Wat me opviel tijdens de warmtepomp-innovatieroute

Bijna elke producent is bezig om de geluidsproductie van warmtepompen (binnen- en/of buitenunit) verder te reduceren.

Monobloc

Daarnaast zijn monobloc (lucht)warmtepompen erg populair, hierbij zijn de ventilator-unit, lees condensor-unit en warmtepomp geïntegreerd in één buitenunit. Reden hiervoor is dat dit een gesloten systeem is, waardoor ter plaatse het systeem niet gevuld hoeft te worden met een F-gas (koudemiddel) wat niet iedereen kan/mag. Voor woningeigenaren die geen ruimte in de woning hebben voor een warmtepomp, kan een monobloc wellicht uitkomst bieden. Je hebt bij dit systeem alleen plaatsingsruimte voor een buffervat nodig, die ook in liggende uitvoering verkrijgbaar is (ideaal onder schuine daken).

Verwarmen met een airco-unit

Er was één producent die het helemaal anders deed, namelijk een producent die helemaal geen warmtepompen leverde, maar airco-units met een verwarmingsmogelijkheid. Qua techniek is een airco-unit hetzelfde als een warmtepomp, dus ook een hoog rendement (COP 4-5). De vertegenwoordiger deelde ons mede dat zij (samen met andere airco-unit producenten) aan het lobbyen zijn in Den Haag om ook subsidie te geven op airco-units met verwarmingsmogelijkheid. De toekomst moet uitwijzen of dit gelukt is. Persoonlijk ben ik hier geen voorstander van, omdat men waarschijnlijk ook gaat koelen als het warm is, met andere woorden, je gaat simpelweg meer elektra verbruiken waardoor de woning juist minder energiezuinig wordt.

Anderzijds werd ons tijdens de route duidelijk dat de levertijd van warmtepompen is opgelopen naar ongeveer 12 maanden, terwijl airco-units met verwarmingsmogelijkheid binnen enkele weken leverbaar zijn. Enkele deelnemers uit de groep waren niet gecharmeerd van de inblaasunit op de muur/boven het kozijn, ze vonden het niet mooi, maar smaken/meningen verschillen per persoon uiteraard.

Bij een airco-unit met verwarmingsmogelijkheid is sprake van (warme) lucht die de woning wordt ingeblazen (luchtverwarming). Dit is een hele andere manier van verwarmen en is niet te vergelijken met radiatoren (convectieverwarming). Hiermee wil ik niet zeggen dat luchtverwarming goed of slecht is, maar mijn advies aan jou is om dit te ervaren (in een showroom bijvoorbeeld) om te ontdekken of je dit als fijn ervaart. Een eigenschap van luchtverwarming is dat de woning sneller opwarmt, maar ook sneller afkoelt. Vrienden van ons hebben ook airco-units met verwarmingsmogelijkheid. Hun ervaringen zijn bijzonder positief. Ze gebruiken de airco-units in de winter om bij te verwarmen, waardoor hun gas gestookte CV-ketel minder hoeft te stoken. Als de buitentemperatuur onder de 5 graden komt, moet de CV-ketel bijspringen om het binnen behaaglijk te houden. Het is hun begane grondvloer dat dan kou uitstraalt. Hun woning is eind jaren negentig opgeleverd en redelijk geïsoleerd. Het geïnstalleerde totale vermogen van hun airco-units is 3,5 kW en in 2021 was het jaarverbruik een kleine 1000 kWh voor koelen en verwarmen. Dit wil niet zeggen dat dit ook bij jou van toepassing is, maar het geeft je wellicht informatie om te vergelijken (met informatie afkomstig van leveranciers en/of afkomstig van andere personen met (een) airco-unit(s)).

Hoge temperatuur warmtepomp

Terug naar de warmtepompen, steeds meer producenten gebruiken ook propaan als koudemiddel. Los van het feit dat dit propaan (R290) milieuvriendelijker is dan bijvoorbeeld R32, kan een propaan warmtepomp water verwarmen tot 70-75 graden. Hier is dus sprake van een hoge temperatuur (HT) warmtepomp. De meeste warmtepompen zijn lage temperatuur (LT) warmtepompen, dat wil zeggen dat zij water kunnen verwarmen tot maximaal 55 graden. Het voordeel van een HT warmtepomp is, dat niet altijd vloer- en/of wandverwarming nodig is en de huidige radiatoren gebruikt kunnen worden. Een warmtepomp-installateur kan bevestigen of een HT warmtepomp voor jouw woning een optie is en de reeds aanwezige radiatoren gebruikt kunnen worden. Alhoewel de producenten hoog van de toren bliezen met de ontwikkeling van hun HT warmtepompen werd weinig los gelaten over specificaties en prijzen. Het moet blijken of deze warmtepompen voor het grotere publiek betaalbaar worden en een hoog rendement hebben. Ondanks deze onduidelijkheden ben ik positief gestemd over deze ontwikkelingen, omdat een HT warmtepomp wellicht de gasgestookte CV-ketel 1:1 kan vervangen, zonder dat warmtelichamen aangepast hoeven te worden (bijvoorbeeld geen vloer- of wandverwarming of lage temperatuur radiatoren nodig). Een andere ontwikkeling waar producenten mee bezig zijn, is om hun warmtepompen intelligenter te maken. Steeds meer modellen zijn self learning. Ze kijken bijvoorbeeld naar de weersverwachting, energieprijzen/energie-aanbod, (eventuele) zonnepanelen en warmtevraag, waardoor de warmtepomp weet wanneer hij het voordeligst/meest efficiënt warmte kan opwekken.

Een leuk trucje

Wat ik een leuk raadsel vond, is dat één van de producenten bij één van hun warmtepompen ons mededeelde: “deze warmtepomp heeft een buffervat van 180 liter, maar u kunt hier ongeveer 220 liter warm water van tappen.” Bijna iedereen in de groep zag ik met hun wenkbrauwen fronsen. De clue was: “omdat het water in het buffervat ruim 50 graden is, wordt er koud water bijgemengd waardoor de hoeveelheid warm water dat getapt kan worden, hoger kan zijn dan de inhoud van het buffervat.” (Sales?) trucje, ik hoorde hem voor het eerst, maar ik vond hem origineel en ze konden het onderbouwen.

Geluidsreductie

We maken wederom een uitstapje naar een producent/adviseur die zich alleen bezig houdt met geluidsreductie. Het bedrijf Merford produceert onder meer geluidsreducerende kasten die over buitenunits heen kunnen worden gezet. Merford heeft bijvoorbeeld warmtepomp-producenten als klant, Merford adviseert hen hoe ze hun warmtepompen stiller kunnen maken. Ik heb de vraag gesteld of particulieren ook terecht kunnen bij Merford, omdat ik steeds vaker hoor dat mensen klachten ondervinden van installatiegeluid. Het antwoord was ja, dus je kunt hier terecht. Tegen betaling kunnen ze bij jou thuis komen meten en je van advies voorzien. Ik heb aangenomen dat deze geluidsklachten niet specifiek warmtepompgerelateerd hoeven te zijn, omdat ze met hun meetapparatuur elk geluid (visueel) inzichtelijk kunnen maken.

Presentatie over de ventilatiewarmtepomp (geen onderdeel van de route)

Woningeigenaren met een mechanische ventilatiebox (ook wel mv-box of huisventilator genoemd) kunnen deze box vervangen door een ventilatiewarmtepomp. Deze warmtepomp haalt zijn warmte uit de lucht die normaal gesproken naar buiten wordt geblazen. Het warme water dat de warmtepomp opwekt, kan gebruikt worden als warm tapwater en/of voor vloerverwarming. Let op, de ventilatiewarmtepomp is een hybride warmtepomp, dit betekent dat deze altijd gecombineerd dient te worden met een naverwarmingstoestel (in veel gevallen een gasgestookte CV-ketel), zodat deze kan bijspringen zodra de warmtepomp onvoldoende rendement heeft. Het voordeel van een ventilatiewarmtepomp is dat je geen buitenunit nodig hebt waardoor je minder onderhoudskosten hebt en je niet te maken krijgt met geluidseisen die voor buitenunits gelden (van warmtepompen en airco-units). Hoeveel gas ga je met een ventilatiewarmtepomp besparen? De producent heeft dit zelf onderzocht en kwam tot de volgende (gemiddelde) waarden. Een gasbesparing van 27 – 41% als je hoge temperatuur verwarming hebt (water > 55 graden, dat door de radiatoren stroomt) en 57 – 68% als je een lage temperatuur verwarming hebt (water < 55 graden, dat door de radiatoren en/of vloer- of wandverwarming stroomt). De kanttekening die gemaakt moet worden is dat er niet sprake is van pure winst. Als we de investeringskosten niet mee rekenen, hebben we nog steeds te maken met elektrakosten (voor de warmtepomp) en onderhoudskosten. Het gemiddelde verbruik van een ventilatiewarmtepomp varieert van 850 – 1780 kWh. Wat ik interessant vond om te zien is dat het verbruik van de ventilatiewarmtepomp bij een woning met lage temperatuur verwarming gemiddeld 15% lager is dan bij een woning met hoge temperatuur verwarming. Dit is verklaarbaar doordat, de warmtepomp langer/harder moet werken om een hogere temperatuur op te wekken. Wat het onderhoud betreft was het advies om 1x per 2 jaar onderhoud uit te laten voeren, reken op ca. € 150,- voor een onderhoudsbeurt.

Zijn deze waarden van de producent te vertrouwen? Ik vermoed van wel, ik ben geen onderzoeker, maar ik vond de gemeten waarden en gebruikte parameters plausibel. In de tijd dat ik werkzaam was bij Vereniging Eigen Huis, hielden we een algemene gasbesparing aan van 40 – 70% voor een hybride warmtepomp. De producent zit met zijn 27% beduidend lager en maakt in het onderzoek duidelijk onderscheid tussen lage en hoge temperatuur verwarming.

Isolatiewaarden te mooi om waar te zijn?

Op de beurs waren ook een aantal isolatieproducenten vertegenwoordigd. Zowel producenten van isolatiemateriaal (dekens, rollen, folies, etc.) als producenten van isolatiebeglazing. Wees kritisch als een producent beweert dat hun product(en) een hoge isolatiewaarde heeft. De isolatiewaarde kan hoog zijn, maar vraag of een onafhankelijk laboratorium (bijvoorbeeld KOMO of TNO) het product getest heeft en deze waarden gemeten heeft. Je zult merken dat een aantal producenten deze vraag met “nee” beantwoord en als reden opgeeft dat deze testen erg kostbaar zijn (wat overigens correct is), de testen in het buitenland zijn gedaan (zijn de meetmethoden daar hetzelfde?), hun product nagenoeg overeen komt met een product van een andere producent dat wel onafhankelijk getest is, dat er sprake is van een andere manier van isoleren. Bijvoorbeeld een materiaal waarbij warmte weerkaatst wordt, maar dat het product vergelijkbaar is met een ‘normaal isolatiemateriaal’ met een bepaalde isolatiewaarde. Zoals je kunt merken heb ik al verschillende antwoorden gehoord. Iedereen kan hoog van de toren blazen met hoge isolatiewaarden, maar een onafhankelijk laboratorium kan dit als enige bevestigen. Daarmee wil ik niet beweren dat isolatiematerialen die niet onafhankelijk getest zijn op voorhand niet of slecht isoleren, maar houd er rekening mee dat de opgegeven isolatiewaarden in de realiteit lager kunnen zijn dan de producent aangeeft. Wil je offertes vergelijken, check dan of de bedrijven geteste materialen toepassen om te weten of je een eerlijke vergelijking kunt maken.

Stond er dan verder niets op de beurs?

Ik heb ze niet geteld, maar ik vermoed dat er honderden producenten/dienstverleners aanwezig waren op de beurs. Uiteenlopend van producenten van onderdelen, bouwmaterialen, installaties, tot en met volledige prefab (modulaire) woningen. Daarnaast hadden bezoekers ook toegang tot de beurs ‘Ecomobiel’ wat over verduurzaming en optimalisatie van de mobiliteit ging (elektrische (vracht)auto’s, waterstof, optimalisatie autogebruik, etc.). Zoals ik in het begin van het artikel had aangegeven, is dat ik me die dag voornamelijk heb gefocust op warmtepompen. Overweeg je om te verduurzamen dan is deze beurs een aanrader/ een eye-opener, kaarten zijn meestal (een aantal maanden van tevoren) gratis verkrijgbaar, onderstaand vind je de link naar de Vakbeurs Energie, het is nog niet bekend wanneer de volgende editie plaatsvindt.

Lees ook zeker even de blog van Jan Tessel over de vakbeurs, hij kijkt er met heel andere ogen en expertise naar. 

Link naar de vakbeurs: https://www.vakbeursenergie.nl/